De kunst- en cultuursector vreest voor een grote terugval
Als de voorgestelde kabinetsmaatregelen met betrekking tot cultuur doorgang vinden, zullen alle inkomstenbronnen van de sector onder druk komen te staan, wat een negatief domino-effect kan veroorzaken.
Dit blijkt uit een onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van private financiers, gemeenten en diverse organisaties binnen de kunst- en cultuursector, waaronder het Cultuurfonds en Kunsten ’92.
Kabinet wil zelfvoorzienendheid in de cultuursector
Het kabinet wil dat de cultuursector meer zelfvoorzienend wordt en minder afhankelijk van overheidssubsidies. Hoewel er in het coalitieakkoord geen aparte paragraaf over cultuur stond, bevatten de financiële plannen wel maatregelen die een negatieve impact hebben op de sector.
Grote financiële verliezen voor de sector
Volgens het onderzoek zal de sector hierdoor jaarlijks tussen de 200 en 350 miljoen euro aan inkomsten mislopen, terwijl er al weinig financiële ruimte is. De kunstsector is niet de enige die zich zorgen maakt over de kabinetsplannen; ook de sportwereld en verhuurders van vakantiewoningen vrezen voor de gevolgen van met name de btw-verhoging op hun inkomsten.
Daling van inkomsten uit verschillende bronnen
Volgens het onderzoek zullen de kabinetsmaatregelen niet alleen leiden tot minder subsidie-inkomsten, maar ook tot lagere inkomsten uit kaartverkoop (door de btw-verhoging) en afnemende bijdragen van loterijen (vanwege de verhoging van de kansspelbelasting) en gemeenten (door hun begrotingstekorten).
Effecten van de verlaging van de giftenaftrek
Ook werd in het onderzoek gekeken naar het effect van de verlaging van de giftenaftrek, maar dat is inmiddels deels achterhaald. De beperking van de mogelijkheid voor particulieren om belastingvrij aan de cultuursector te schenken, blijft weliswaar van kracht, maar minder ingrijpend dan aanvankelijk gepland.
Afhankelijkheid van subsidies blijft groot
Ongeveer de helft van de inkomsten in de cultuursector (exclusief de filmsector, archieven en bibliotheken) komt van subsidies van het Rijk en gemeenten. Tegelijkertijd maakt niet iedere culturele organisatie, kunstenaar of gezelschap gebruik van subsidies.
Impact van de btw-verhoging
Het kabinet is van plan de btw op de meeste culturele goederen, van podiumkunsten en boeken tot hotelovernachtingen, te verhogen van 9 naar 21 procent, ondanks protesten uit de sector. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) berekende dat deze verhoging zal leiden tot 5 à 6 procent minder bezoekers.
Onderzoek voorspelt grotere terugval in bezoekersaantallen
Het onderzoek uit de sector voorspelt echter een daling van 9 tot 12 procent, omdat hierin de volledige impact van de prijsstijgingen van kaartjes is meegenomen. Om de stijgende kosten in de sector, zoals loonkosten, te dekken, moeten de prijzen voor kaartjes verder omhoog, wat de bezoekersaantallen verder kan drukken. De subsidies stijgen niet mee, wat de tarieven nog verder opdrijft.
Ontbreken van een impactanalyse
Uit een brief aan de Tweede Kamer van staatssecretaris Idsinga (Fiscaliteit en Belastingdienst) bleek gisteren dat de overheid geen impactanalyse heeft uitgevoerd voor de btw-verhoging. Zo’n analyse had de (financiële) gevolgen van de voorgenomen maatregelen kunnen toetsen.
Financieringsbronnen onder druk
Het ministerie van OCW moet bezuinigen vanwege rijksbrede bezuinigingen. In de komende jaren moet er één miljard euro worden bezuinigd, wat ook de cultuursector zal treffen, ondanks een begroting van ruim 50 miljard euro. De subsidies voor cultuur vanuit het Rijk zijn de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven en zijn niet gecorrigeerd voor inflatie.
Budgetten bij gemeenten onder druk
Bij gemeenten is de cultuurbegroting anders opgebouwd. Zij ontvangen geld van het Rijk via het Gemeentefonds. Vanaf 2026 verwachten gemeenten in het zogenoemde ‘ravijnjaar’ een begrotingstekort van 1,1 miljard euro.
Omdat bijdragen voor kunst en cultuur niet zijn geoormerkt, kunnen gemeenten ervoor kiezen dit geld aan andere zaken te besteden. Een voorbeeld hiervan is Bergen op Zoom, waar geld dat was bedoeld voor de cultuursector tijdens de coronacrisis werd besteed aan gemeentelijke reorganisaties en salarissen van topambtenaren.
Minder inkomsten door verhoging kansspelbelasting
Daarnaast zal de verhoging van de kansspelbelasting naar verwachting leiden tot minder inkomsten voor de cultuursector uit loterijen zoals de Nationale Postcodeloterij.
Grote impact verwacht
“Dit heeft niets te maken met ‘survival of the fittest’,” zegt Cathelijne Broers, directeur van het Cultuurfonds. “Alle kunstenaars, organisaties en gezelschappen in Nederland gaan er financieel op achteruit, ook als ze niet afhankelijk zijn van subsidies. Dit zal leiden tot een grote terugval: zowel voor gesubsidieerde als niet-gesubsidieerde organisaties, voor gerenommeerde kunstenaars en nieuw talent, en voor culturele organisaties binnen én buiten de Randstad.”
Of het kabinet al deze plannen doorzet, zal vrijdag bij de presentatie van het regeerprogramma en volgende week dinsdag op Prinsjesdag blijken. Eerder werd al gelekt dat de btw-verhoging waarschijnlijk doorgaat.
